АНУ-ыг парадоксоор дүүрэн үндэстэн гэж тодорхойлжээ

Ш.АДЪЯАМАА
2021/11/23

АНУ-ыг Афганистан дах хазарчуудаас эхлээд Мьянмар дах рохинжа хүртэл дэлхий даяар улс орон болгоны үндэсний цөөнхийг өмгөөлж хамгаалдаг улс гэдгийг бүгд мэднэ. Гэтэл бусад улс орны үндэсний цөөнх, уугуул үндэстнүүдийг хамгаалдаг АНУ нь өөрийн нутаг дах үндэсний цөөнх, уугуул үндэстнүүдийн асуудалд зохих ёсны анхаарал тавихгүй байгааг НҮБ-ын үндэсний цөөнхийн асуудал хариуцсан тусгай илтгэгч Фернанд де Вареннс онцолсон байна.

 Фернанд де Вареннс нь АНУ-д 14 хоногийн айлчлал хийсний дараагаараа илтгэл тавихдаа “АНУ нь хүний эрхийг хүлээн зөвшөөрөх болон эрх зүйн хамгаалалтаар хангах тал дээр алаг цоог байдалтайгаараа өрнөдийн ардчиллууд дундаас эрс ялгарч байна” гэжээ. АНУ-д үндэсний цөөнхүүд ба уугуул үндэстнүүд мартагдаж байгааг онцолжээ. АНУ-д олон улсын хүлээсэн үүрэгт нь нийцсэн хүний эрхийн талаарх бүх нийтийн эрхийг хамгаалсан үндэсний хууль дүрэв дутагдаж байна гэж Фернанд де Вареннс мэдэгджээ. Үүнээс болоод АНУ-ыг хорьдугаар зууны сүүл хүртэл арьсны өнгөөр ялгаварлан гадуурхдаг, уугуул үндэстнүүд нь олон зууны туршид хэрцгийлэл, яс үндсээр ялгаварлан устгах үзэгдэлтэй тулгарч ирсэн хэдий ч дэлхийн өнцөг булан бүрээс ядарч туйлдсан, ядуу зүдүү хүмүүсийг хүлээн авдаг нутаг болсон парадоксоор дүүрэн улс үндэстэн болсон гэж тодорхойлсон байна.

 Түүнчлэн АНУ-д улсын сургуулиудыг хангалттай санхүүжүүлэхгүй байгаа нь үндэсний цөөнхийн хүүхдүүдэд хамгийн таагүй нөлөөлж байгааг Фернанд де Вареннс онцолжээ. Мөн африк гаралтай америкчууд болон латин америк гаралтай хүмүүс маш ихээр гэмт хэрэгт хамрагдсан, тусгаарлагдсан байгааг онцолж.

АНУ-д индианчууд буюу уугуул үндэстнүүд нь бөөнөөр суурьшуулсан нутаг буюу резервацид төвлөрч амьдардаг. Одоогоор Америкийн янз бүрийн индиан овгууд нь АНУ-ын газар нутгийн 3,2 хувийг эзэлдэг 326 бөөнөөр суурьшуулсан нутагт амьдарч байна. Америкийн эрх баригчид арванесдүгээр зууны сүүлээр уугуул иргэдийн газар нутгийн булаан авч тэднийг энэхүү бөөнөөр суурьших газар руу нутаг заан амьдруулдаг болгосон. Хэдийгээр тэр цагаас хойш зуу гаруй жил өнгөрсөн хэдий ч эдгээр бөөнөөр суурьшуулсан газруудад цахилгаан, усан хангамж гэх мэт орчин үеийн дэд бүтэц хөгжөөгүй хэвээр Африк тивтэй төстэй байдалд байгаа гэж шүүмжлэгчид ярьж байна. Дээр нь уугуул иргэдийн боловсролын асуудал одоо ч ээдрээтэй хэвээр аж. Үүнээс болоод индианчуудын дундах ажилгүйдэл улсын хэмжээнээс даруй хоёр дахин их, тэдний  26 хувь ядуу зүдүү амьдардаг аж.

 Түүнчлэн Америкийн индианчуудын 54 хувь нь бөөнөөр суурьшуулсан нутгаас гадна ажилд орох гэхэд яс үндэс эсвэл арьсны өнгөөр гадуурхах үзэгдэлтэй тулгардаг гэж мэдэгджээ. Мөн хууль сахиулах байгууллагууд индианчуудыг гадуурхаж ханддаг аж. “Native Lives Matter” байгууллагаас гаргасан мэдээнээс үзвэл индиан овгийн эрчүүдийн хувьд ялихгүй хэргийн төлөө шоронд орох магадлал нь цагаан арьст эрэгтэйчүүдээс дөрөв дахин өндөр. Индиан эмэгтэйчүүдийн хувьд шоронд орох магадлал нь цагаан арьст америкчуудаас бүр зургаан дахин өндөр байдаг аж.

 Уугуул үндэстнүүдэд тулгараад байгаа өөр нэг асуудал нь хүүхдийн боловсрол. Индианчуудын хүүхдүүдийн 90 хувь нь бөөнөөр суурьшуулсан төвийн ойролцоо эсвэл тэнд байрладаг улсын сургуульд суралцдаг. Гэвч Америкийн боловсролын систем нь индианчуудын хэл соёлын онцлогийг огт тусгаагүй, сургалтын хөтөлбөрт, багш нарын сонголт зэрэг нөлөөлөх боломжгүй байдаг аж. Мөн сургуулиудад индиан хүүхдүүдэд гадуурхах үзэгдэлтэй тогтмол тулгардаг. Жишээлбэл, Монтана муж дах Форт-Пек бөөнөөр суурьшуулсан нутгийн индиан үндэстэн хүүхдүүдэд бусад гаралтай хүүхдүүдээс илүүтэйгээр сахилгын шийтгэл ногдуулдаг, нэмэлт дамжаа сургалтад хамруулахаас татгалздаг, бодит үндэслэлгүйгээр доройтолтой хүүхдийн хөтөлбөр рүү шилжүүлдэг аж.

 Ийм асуудал нь системийн шинжтэй учраас америкийн индиан хүүхдүүд нь тогтмол хамгийн муу сурлагатай байж үндэсний сорил шалгалтуудад бусад үндэстэн ястны хүүхдүүдээс хавьгүй муу үр дүн харуулснаар их дээд сургуульд орж чаддаггүй төдийгүй индиан сурагчдын гуравны нэг нь дунд сургуулиа ч дүүргэлгүй хаяж явдаг болсон байна.

 Ийнхүү боловсролгүй, ажил орох боломжгүй байдгаас индианчууд олон үе дамжин Америкийн нийгмийн амьдралаас гадуур, тусдаа амьдарсаар ирсэн нь таван сая гаруй индианчуудынх амьдралын түвшинд яав ч сайнаар нөлөөлж байгаагүй нь ойлгомжтой.

 


0
angry
0
care
0
haha
0
liked
0
love
0
sad
1
wow

Сэтгэгдэл (0)

ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул ТА сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээг зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

Сэтгэгдэл бичигдээгүй байна

Шинэ мэдээ
Ц.Цэрэнпунцаг: Надаар манай нам дутахгүй ч эхлүүлсэн том ажлуудаа гүйцээх хүсэл байна 8 цагийн өмнө
​Б.Баярсайхан: Намайг төрд хэрэгтэй гэвэл би нэр дэвшинэ 10 цагийн өмнө
Бага тойруугийн 30 гаруй байршилд өдрийн цагаар зогсоол хамгийн эрэлттэй байна 10 цагийн өмнө
Сэлэнгэ аймгийн ОБГ: Ц.Гансүхийг хайхад бэлэн байгаа ч уул руу цас их тул хайлт үр дүнгүй байх эрсдэлтэй байна 10 цагийн өмнө
Маргааш нийслэлийн зургаан дүүрэг болон Төв аймгийн зарим байршилд цахилгаан хязгаарлана 11 цагийн өмнө
Дөрөвдүгээр сард зохион байгуулагдах хүчит бөхийн барилдааны хуваарь 11 цагийн өмнө
Хүүхдийн паркт амьтны хүрээлэн ажиллаж байна 11 цагийн өмнө
ЭМЯ: Ямар ч лоббид өртөхгүй электрон тамхины хуулийг оруулна, олон нийтийн газар татахыг хориглоно 12 цагийн өмнө
Б.Чойжилсүрэн: 10 хүн угаартаж нас барсан байна лээ, хариуцаж байгаа хүнээс нь очоод асуучих 14 цагийн өмнө
Өнөөдөр цахилгааны хязгаарлалт хийх байршлууд 16 цагийн өмнө
Цасан шуурганаар сураггүй болсон хоёр иргэнийг хайж байна 17 цагийн өмнө
Орон даяар 16:00 цагт гамшгийн аюулын зарлан мэдээллийн дохио дуугарна 17 цагийн өмнө
ЦАГ АГААР: Зүүн аймгуудын нутгийн зүүн хэсгээр цас орж, цасан шуурга шуурна 17 цагийн өмнө
Танилц: ЗГ-ын хуралдаанаар гаргасан шийдвэрүүд Өчигдөр
Даланзадгад-Мандалговь, Цогтцэций-Мандалговь чиглэлд гарах хөдөлгөөнийг​ хязгаарлалаа Өчигдөр
"Утсаар ярьчихаад ирье" гээд гарсан 33 настай залуу алга болоод таван сар болж байна Өчигдөр
С.Чинзориг: "Д" вирустэй иргэдийн интерпирон эмийг оруулж ирэхээр хэлэлцээр хийсэн Өчигдөр
Н.Учрал: И-Монгол систем дээр эмийн жор бичих боломжтой боллоо Өчигдөр
ОБЕГ: Улаанбаатарын 976 барилгын 206 нь газар хөдлөлтөд тэсвэртэй Өчигдөр
Дундговьд 3.8 магнитудын хүчтэй газар хөдөллөө Өчигдөр